Słodycze, które drażnią zmysły. Czyli o efekcie smakowitości i o tym, czemu nie możemy poprzestać na dwóch kostkach czekolady

My, ludzie (ale też inne ssaki, owady oraz niektóre płazy i ptaki), posiadamy wrodzone preferencje smaku słodkiego. Niegdyś było to cechą przystosowawczą, jako, że pożywienie słodkie najszybciej dostarczało niezbędnej do przeżycia energii. Wówczas tym słodkim jedzeniem były głównie owoce, a więc całkowicie naturalne produkty. Dziś dalej ciągnie nas do słodkiego, jednak słodkie przekąski, które zdominowały ofertę supermarketów, z naturą nie mają nic wspólnego. Wysokoprzetworzone ciastka, cukierki, czekolady, ale także przekąski słone, jak czipsy czy krakersy, to produkty wysokoenergetyczne, którym ciężko się oprzeć, szczególnie, gdy już otworzyło się paczkę i skubnęło jeden kęs. Co to za zniewalająca siła zamieszkuje opakowania tych wszystkich niezdrowych przekąsek? Powiem Wam – to smakowitość…


Co to jest smakowitość?

Ta tajemnicza smakowitość to atrakcyjność sensoryczna jedzenia. Smakowitość tworzą:
- cukier – im słodszy smak jedzenia, tym bardziej go pożądamy (oczywiście do pewnego momentu, tzn gdy słodkość przekroczy pewien pułap atrakcyjność sensoryczna maleje dla większości ludzi)
- tłuszcz – jest nośnikiem wszystkich substancji smakowych zawartych w pożywieniu
- duża gęstość kaloryczna pokarmu
- sól
- dodatki smakowe – aromaty, glutaminian sodu itp.
- wygląd – im produkt jest bardziej zróżnicowany np. wielokolorowe cukierki vs jednokolorowe cukierki, tym atrakcyjność wizualna jest większa


Smakowitość zwiększa apetyt

Wyniki wielu badań pokazują, że im większa smakowitość pokarmu, tym więcej go zjadamy. Wysokoprzetworzone słodkie i słone przekąski wprost tryskają smakowitością. Taka żywność jest nafaszerowana ogromnymi ilościami cukru (w popularnych czekoladach czy ciastkach znajdzemy średnio 55g cukru na 100g produktu, czyli 11 łyżeczek), soli (100 g czipsów - 1,5-2,5 g, co stanowi 30-50% dziennego limitu soli ustalonego przez WHO; a czipsy solone spośród dostępnych smaków czipsów wcale nie mają w sobie najwięcej soli, tylko właśnie najmniej!), tłuszczem (i to niestety sztucznymi izomerami trans, których efekt na nasze zdrowie jest niezaprzeczalnie szkodliwy) i chemicznymi dodatkami wzmacniającymi smak, zapach, oraz poprawiącymi wygląd produktu. Dodatkowo posiadają bardzo wysoką gęstość kaloryczną - często powyżej 500kcal w 100g produktu. To wszystko sprawia, że otwierając paczkę ciastek czy czipsów, jakkolwiek duża by ona nie była, ciężko jest nie sięgnąć dna. Dosłownie i w przenośni.


Jak się odbić od dna?

Przestać kupować wysokoprzetworzone przekąski, które drażniąc nasze zmysły, nie pozwalają nam przestać jeść. Co w zamian? Zacząć robić proste domowe słodycze i przekąski, o których składzie będziemy sami decydować.


Pomysły? Bardzo proszę.


Potrzebujecie minimum czasu i umiejętności, by zrobić:

1. Amarantuski orzechowe: 2 szklanki amarantusa ekspandowanego, 2 jajka, 2 łyżki oleju kokosowego w postaci płynnej, 1 łyżka ksylitolu (lub innej substancji słodzącej), 3 łyżki sezamu – umieść w misce i wymieszaj bardzo dokładnie łyżką do połączenia się składników. Formuj płaskie ciasteczka na blasze wyłożonej papierem do pieczenia i piecz w 180 C około 15 min, do lekkiego zrumienienia.

2. Ciasteczka bananowe: 3 bardzo dojrzałe duże banany rozgnieć w misce widelcem na papkę, dodaj 1 szklankę mąki orkiszowej jasnej i 1 jajko i wymieszaj dokładnie łyżką. Na blasze wyłożonej papierem do pieczenia, formuj ciasteczka. Piecz w 170 C około 20 min, aż staną się lekko rumiane.

3. Rafaello domowe: W misie blendera umieść 10 łyżek wiórków kokosowych, 5 łyżek mleka kokosowego i 1-2 łyżki miodu i zblenduj na jednolitą masę. Włóż masę na 30 min do lodówki i po tym czasie formuj kulki.

4. Budyń czekoladowy jaglany: Ugotuj 1 szklankę kaszy jaglanej w 2 szklankach mleka. Umieść ugotowaną kaszę w misie blendera, dodaj 1 łyżkę naturalnego kakao i 8 miękkich daktyli. Zblenduj na gładką masę. Jeśli konsystencja wydaje Ci się zbyt gęsta, dolej podczas blendowania więcej mleka.

5. Czipsy: Potnij kilka ziemniaków na 1-2 mm plastry. Ułóż na blasze wyłożonej papierem do pieczenia, posmaruj oliwą, oprósz odrobiną soli i tymiankiem. Piecz w 230 C przez około 10min, co chwilę sprawdzając stopień zrumienienia. Po wyjęciu z piekarnika poczekaj aż ostygną na blasze.
* Możesz również przygotować w ten sposób czipsy z innych warzyw np. buraka, batata, pietruszki czy marchewki.

6. Chrupki z cieciorki: Wyłóż cieciorkę z puszki na blachę, posmaruj lekko oliwą, oprósz ostrą papryką i kuminem. Piecz w 200 C około 30 min, aż będzie chrupka.

Chwila i gotowe. Cieszcie się zdrowymi przekąskami, które nie uwikłają Was w jakąś chorą chemiczną grę zmysłów.



Źródła:
- Sensoryczne mechanizmy regulacji apetytu. Gawęcki J., Galiński G. Kosmos, 2010.
- Wystąpienie dr Stephana Guyeneta „Obesity: Old Solutions for a New Problem” na sympozjum Ancestral Health Symposium, 2011
https://m.youtube.com/watch?v=srqFz0fO8xk